Koordynacja finansowania projektów energetycznych finansowanych z funduszy UE
Program Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) na lata 2014-2020 jest największym w Europie programem w ramach którego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Funduszu Spójności (FS) dofinansowywane są inwestycje w rozwój infrastruktury technicznej, ochrony środowiska, turystycznej, a także społecznej (w zakresie kultury i ochrony zdrowia). Jednym z istotniejszych sektorów wspieranych w ramach POIiŚ jest energetyka, a w szczególności inwestycje w rozwój sieci elektroenergetycznej oraz gazowniczej. Koordynacją finansowania tych projektów zajmuje się Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy.
Pierwsze kroki we wdrażaniu funduszy UE – POIiŚ 2007-2013
W 2007 roku został wynegocjowany Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 (pierwszy POIiŚ) – największy z punktu widzenia finansowego oraz rzeczowego program w UE (29 mld EUR). Jedną z dziedzin, jaka wówczas otrzymała wsparcie, była szeroko pojęta infrastruktura energetyczna dla poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju. W ramach X osi priorytetowej tego programu Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii wyodrębnione zostały 3 działania:
- 10.1 Rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i przebudowa magazynów gazu ziemnego;
- 10.3 Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii.
Uznając wysokie kompetencje Instytutu w zakresie sektora gazowniczego, Minister Gospodarki powierzył wówczas INiG-PIB, po raz pierwszy, funkcję Instytucji Wdrażającej (IW) dla działań 10.1 i 10.2, w których główny nacisk położony został na bezpieczeństwo gazowe (zarówno transportu, jak i dotarcia do odbiorcy). W zakresie elektroenergetyki realizowane było natomiast duże zadanie transgraniczne połączenia linią wysokiego napięcia Polski z Litwą. Zaznaczyć należy, że był to pierwszy program, w ramach którego tak duże finansowanie ze środków UE (od kiedy Polska korzysta z programów pomocowych UE, czyli od 1999 r.) – niemal 1 mld EUR – przeznaczone zostało na finansowanie infrastruktury energetycznej, w szczególności gazowej.
Efektami wdrażania pierwszego POIiŚ, który zakończył się realizacją 42 projektów z dofinansowaniem z budżetu UE w wysokości 3,55 mld PLN, były:
- 1 mld m3 pojemności czynnej (co wówczas oznaczało wzrost pojemności do 2,06 mld m3) w ramach budowy i rozbudowy 4 magazynów gazu ziemnego (3 złożowych i 1 kawernowego),
- 1.000 km gazowej sieci przesyłowej,
- 1.500 km gazowej sieci dystrybucyjnej,
- terminal LNG o możliwościach regazyfikacji 5 mld m3 na rok.
oraz
- 460 km elektroenergetycznej sieci przesyłowych tworzących most elektroenergetyczny z państwami bałtyckimi poprzez budowę połączenia z systemem elektroenergetycznym Litwy.
Instytut jako Instytucja Wdrażająca po raz drugi – POIiŚ 2014-2020Sukces wdrażania pierwszego programu POIiŚ zaowocował kontynuacją działania INiG-PIB jako Instytucji Wdrażającej w kolejnej perspektywie finansowej UE 2014-2020. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 (drugi POIiŚ) został wynegocjowany z budżetem 27 mld EUR. W ramach tego programu sektor energetyki również uzyskał znaczące wsparcie. Na działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii UE przeznaczyła 1 mld EUR.
Dodatkowo, w związku z pandemią wywołaną wirusem Covid19, UE uruchomiła dodatkową pulę środków na zadania związane z walką z negatywnymi skutkami gospodarczymi. W ramach tej puli dla inwestycji w energetykę uruchomione zostało działanie 11.2 Wsparcie inteligentnej infrastruktury gazowej na potrzeby transformacji energetycznej z budżetem UE 123,44 mln EUR.Po zakończeniu realizacji wszystkich dofinansowanych projektów efektem będzie:
- 1.400 km wybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektroenergetycznej (przesył 1.352 km, dystrybucja 48 km) oraz 53 stacje elektroenergetyczne;
- 1.815 km wybudowanej lub zmodernizowanej sieci gazowej (przesył 1.077 km, dystrybucja 738 km);
- zwiększenie przepustowości terminala LNG o 2,5 mld m3/rok
Główne zadania INiG-PIB jako Instytucji Wdrażającej
Instytut odpowiedzialny będzie za wybór projektów do dofinansowania, czyli nabór i ocenę wniosków aplikujących o dofinansowanie. Oznacza to, że konieczne jest opracowanie odpowiednich regulaminów i zasad aplikowania i oceniania projektów. Po wyborze projektów INiG-PIB będzie pełnił nadzór nad realizacją, finansowaniem i rozliczaniem projektów, które otrzymały dofinansowanie, a także będzie prowadził kontrole projektów (zarówno na miejscu, jak i na dokumentach, w szczególności w zakresie procedur zawierania umów). Aby wnioskodawcy i beneficjenci wiedzieli, w jaki sposób poruszać się po systemie wdrażania funduszy UE, prowadzone będą akcje informacyjne, promocyjne i szkoleniowe.
